Ang Pilipinas, isang arkipelagong mayaman sa kultura, ay may matagal at masalimuot na kasaysayan ng pangkukulam. Kilala bilang kulam, barang, o gaway, ang pangkukulam sa bansa ay halo ng mga katutubong paniniwala, animismo, at impluwensya ng kolonyalismo. Hindi tulad sa Kanluran na inilalarawan ang mga mangkukulam bilang mga nakasakay sa walis, ang pangkukulam sa Pilipinas ay kinabibilangan ng panggagamot, sumpa, at pagiging tulay sa espiritwal na mundo. Tatalakayin ng artikulong ito ang pinagmulan, mga kaugalian, at modernong pananaw sa pangkukulam sa Pilipinas.
Sinaunang Pinagmulan ng Pangkukulam sa Pilipinas
Umiiral na ang pangkukulam sa Pilipinas bago pa dumating ang mga Espanyol. Nakaugat ito sa animismo ng mga katutubong tribo. Naniniwala ang mga sinaunang Pilipino sa mga espiritu (anito) at diyos (diwata) na nakakaimpluwensya sa kanilang buhay. Ang mga shaman, tinatawag na babaylan o katalonan, ay nagsisilbing tagapamagitan sa pisikal at espiritwal na mundo. Karamihan sa kanila ay mga babae o mga taong hindi sumusunod sa karaniwang kasarian. Sila ang nagdarasal, gumagamot, at nagbibigay-proteksyon sa pamamagitan ng ritwal.
Nang dumating ang mga Espanyol noong ika-16 siglo, ipinakilala nila ang Katolisismo at sinupil ang mga katutubong paniniwala. Tinawag ng mga prayle na brujas o brujos (mangkukulam) ang mga albularyo at babaylan, at sinabing ito ay gawaing demonyo. Sa kabila ng pang-uusig, maraming tradisyon ang nakaligtas dahil inihalo ito sa mga ritwal ng Katolisismo.
Mga Uri ng Pangkukulam sa Pilipinas
Iba-iba ang anyo ng pangkukulam sa bansa, depende sa rehiyon at kultura. Narito ang ilang kilalang uri:
Kulam (Pagsumpa o Itim na Mahika)
Ang kulam ay masamang mahika na ginagamit para saktan ang iba. Ang mga mangkukulam ay gumagamit ng dasal, anting-anting, o mga bagay na sinumpa para magdulot ng sakit, kamalasan, o kamatayan. Ang mga biktima ay maaaring makaranas ng hindi maipaliwanag na sakit, bangungot, o guni-guni. Para labanan ito, humihingi ng tulong ang mga tao sa manghihilot o gumagamit ng mga pananggalang tulad ng benditadong tubig, asin, o dasal.
Barang (Pagsanib sa Masasamang Espiritu)
Galing sa Kabisayaan, ang barang ay ang pagsanib ng masasamang espiritu (sigbin, tiktik) para atakihin ang kaaway. Sinasabing gumagamit ang mga barangan ng insekto o mga nilalang na supernatural para dalhin ang sumpa. Kwento ng mga na-barang, bigla na lamang silang nagkakasakit o parang may gumagapang sa loob ng katawan nila.
Hilo o Gaway (Gayuma at Pampag-ibig)
Iba ang hilo o gaway sa kulam dahil ito ay para sa pag-ibig. Gumagawa ang mga manggagaway ng anting-anting o potion para maakit ang gusto nilang tao o maibalik ang pagmamahal. Maaaring gamitin ang mga personal na gamit, halaman, o regla ng babae. May naniniwala na ito ay hindi masama, ngunit may babala rin na maaaring magdulot ito ng pagsisisi o masamang epekto.
Albularyo (Panggagamot at Mabuting Mahika)
Hindi lahat ng pangkukulam ay masama. Ang mga albularyo ay tradisyonal na manggagamot na gumagamit ng halaman, dasal, at ritwal para magpagaling. Pinagsasama nila ang katutubong paniniwala at Katolisismo. Hanggang ngayon, marami pa rin sa mga probinsya ang umaasa sa albularyo para sa pisikal at espiritwal na kalusugan.
Mga Ritwal at Paraan ng Pangkukulam
Gumagamit ang pangkukulam sa Pilipinas ng iba’t ibang ritwal, kabilang ang mga simbolikong bagay, dasal, at patawag sa espiritu. Narito ang ilan sa mga karaniwang gawain:
Pagtatawas (Pagsusuri Gamit ang Pagkit o Itlog)
Pinapakuluan ng manggagamot ang pagkit o binabasag ang itlog sa tubig para malaman kung may sumpa o sakit. Ang hugis na nabubuo ang nagpapakita ng sanhi ng problema.
Agimat at Anting-Anting (Pampasuwerte at Proteksyon)
Ang mga anting-anting, na may nakaukit na dasal o simbolo, ay pinaniniwalaang nagbibigay ng lakas o swerte. Sikat ito sa mga sundalo, pulitiko, at sugarol.
Pag-uukit (Pagsumpa Gamit ang Larawan ng Tao)
Maaaring gumawa ang mangkukulam ng pigura mula sa kahoy o wax na kahawig ng biktima para saktan ito. Katulad ito ng voodoo doll sa Kanluran.
Modernong Pananaw at Epekto sa Lipunan
Sa kabila ng modernisasyon, nananatili ang paniniwala sa pangkukulam sa Pilipinas. Malakas pa rin ito sa mga probinsya, habang sa mga lungsod, may mga naniniwala at may mga hindi. Madalas ipinapakita sa TV at pelikula ang mga mangkukulam at aswang, kaya patuloy na buhay ang mga takot at haka-haka tungkol dito.
Tinutuligsa pa rin ng Simbahang Katoliko ang pangkukulam, na itinuturing itong kasalanan at pamahiin. Pero may mga Pilipinong pinagsasama ang folk magic at pananampalataya, gamit ang mga dasal at santo para sa proteksyon. May mga grupo rin ngayon na ibinabalik ang interes sa katutubong espiritwalidad, pinagsasama ito sa modernong occult.
Walang direktang batas na nagbabawal sa pangkukulam, pero may mga kaso ng karahasan laban sa mga pinaniniwalaang mangkukulam. Minsan, napapahamak o napapatay pa ang mga inaakusahan na nagpapakita ng panganib ng sobrang paniniwala.
Konklusyon
Ang pangkukulam sa Pilipinas ay isang tradisyong puno ng kasaysayan at kahulugan. Mula sa mga babaylan hanggang sa mga albularyo ngayon, ipinapakita nito ang katatagan at pagbabago ng kultura ng Pilipino. Parehong may takot at respeto ang mga tao rito, at patuloy itong bahagi ng ating identidad.
Mahalagang maunawaan na ang pangkukulam ay hindi lamang pamahiin—may malalim itong koneksyon sa espiritwalidad, kasaysayan, at lipunan. Sa isang bansang puno ng misteryo tulad ng Pilipinas, ang mahika at realidad ay magkasamang umiiral.
